De mythe van de voltooide sociaaldemocratie:

De sociaaldemocratie zou zijn succesvol hebben volbracht volgens Francis Fukuyama. In mijn geboortejaar schreef hij op: “What we may be witnessing is not just the end of the Cold War, or the passing of a particular period of post-war history, but the end of history as such.” De kous is af en de strijd zou gestreden zijn. Hoewel Fukuyama nog steeds overtuigd dat de liberale democratie het eindstation is, ziet hij in 2014 al wel de gevaren opborrelen. Later in de Financial Times heeft hij het nog steeds over de symptomen en de gevaren, maar niet de oorzaak. De Sociaal Democratie had namelijk nooit haar taak voltooid.

Maar terwijl Fukuyama dacht dat de strijd gestreden was, begon voor mij pas de werkelijkheid van onzichtbare arbeid en sociale afbraak. Laat mij vertellen hoe het écht voelt, dertig jaar later. Nadat ik bevallen was van mijn dochter in 2018, werd ik niet bepaald door mijn netwerk ondersteund, en moest ik stoppen met mijn HBO en fotowerk. Ik fotografeerde onder andere voor Mpanzu Bamenga voor mijn bevalling aan, en eigenlijk was de boodschap: ‘Jij bent moeder nu. Kut voor je!’ Uit noodzaak begon ik met fotomanipulatie, maar dat leverde nauwelijks inkomen op — dus ging ik, ondanks een depressie die niemand erkende, maar gewoon werken om nog íéts bij te dragen.

In 2019 belandde ik als postbode bij Sandd: ik kreeg een contract van 3 tot 11 uur, wat instructievideo’s en een plattegrond van mijn wijk — een stuk Korrewegwijk met 900 adressen tussen de Oosterhamrikkade, Antillenstraat en J.C. Kapteynlaan. Een uniform zat er niet eens bij. Al snel kwam ik erachter dan het instructiefilmpje totale bullshit was. De enige instructie: sorteer de even en oneven huisnummers apart — verder moest je het zelf maar uitzoeken. Voor het sorteren kreeg je een kwartier aan loon. De eerste keer was ik drie uur bezig met sorteren.

Sandd bezorgde alleen op dinsdag en vrijdag — dinsdag de daldag, vrijdag de piek. Voor dinsdag stond anderhalf uur gepland, inclusief fietsen, maar ik was van één uur 's middags tot zes uur 's avonds onderweg; zonder fatsoenlijke instructie, zonder uitbetaling voor die extra uren — je werkte jezelf gratis in. Op vrijdag stond er twee uur en een kwartier op papier, waarvan slechts een kwartier om voor te sorteren — in werkelijkheid deed ik er tweeënhalf uur over. Ik begon om één uur en was pas om vijf uur thuis. Alles bij elkaar werkte ik veertien en een half uur, waarvoor ik slechts vier uur en een kwartier betaald kreeg. De fotomanipulaties deed ik er gewoon naast, waar ik ook 20 uur per week mee bezig was.

Er kwam wel meer snelheid in, maar het patroon bleef dat ik meer werkte dan op papier. Op een daldag kon ik de post in anderhalf uur sorteren, en als ik ging joggen, kon ik zelfs de tijd halen die ervoor stond. Dat was niet omdat ik nou zo’n prutser was. Ger Deleij, bestuurder Post bij de FNV zei dit erover: “Sandd betaalde zijn bezorgers op basis van normuren en niet voor het werkelijke aantal uren dat er werd gewerkt. Deze norm, die eenzijdig door de werkgever was opgelegd, was voor de werknemers volstrekt onhaalbaar. Bezorgers moesten bij wijze van spreken rennend langs alle huizen om de post te bezorgen, en dan nog haalden ze het niet binnen de gestelde norm. Sinds 2018 mag er wettelijk ook niet meer op basis van normuren worden betaald. Daarom hebben we dit probleem direct aangekaart bij de inspectie.”

Mijn eerste loonstrook: €119. Zonder heffingskorting en met een loon van €9,90 betekende dat twaalf uur werk, terwijl ik er 48 had gedaan — nog geen €2,50 per uur. De maand erna kreeg ik €104, een kaartje en een chocoladereep voor m’n verjaardag; zogenaamd tieneneenhalf uur, terwijl ik er dertig werkte. Elke maand kwam er een paar dubbeltjes bij, tot ik in december net de vier euro per uur aantikte. Ik was er klaar mee, maar in februari zou Sandd worden overgenomen — dus nog even doorbijten. Je snapt wellicht nu dat die fikse boete die Sandd kreeg, meer dan terecht was.

Bij PostNL kreeg ik een zesurencontract, werd ingewerkt en de post was voorgesorteerd — geen gejakker meer. Mijn eerste loonstrook: €239 voor 12 uur, eindelijk €9,90 per uur én een uniform; meer dan het dubbele loon voor minder dan de helft van het werk. Maar toen kwam de pandemie, en het inwerken verdween — officieel vanwege besmettingsangst, maar het kwam nooit meer terug. Toch deed ik het werk met veel plezier. Je leert de wijken kennen. Ook zat er een loonsverhoging aan te komen van 6,5% in stapjes. Dit was een enorme verademing met wat ik gewend was. Ook kreeg ik een vast contract voor 12 uur per week.

Daarnaast vertellen mensen van alles over de buurt. Zo wist ik dat Lewenborg was vernoemd naar de Lewenburg van Baron van Lewe. Die stond oorspronkelijk aan de Stadsweg in Groningen. Helaas was die burcht recent afgebrand. Dat soort dingen weet je doordat je op straat bent. En je ziet ook dat mensen helemaal opleven als je erover doorvraagt. Dat is zo fantastisch om te zien. Zo kreeg ik zelf ook energie.

Toch ging het langzaam bergaf. In 2021 kregen we vijf verschillende bazen en toen ik Covid kreeg, hing er direct een drammerige toon over wanneer ik weer beter zou zijn. Na vier dagen ziek thuis merkte ik dat de sfeer was omgeslagen — één keer ziek zijn was al verdacht. In 2022 verhuisde ik en vroeg ik drie bazen om overplaatsing, maar dat gebeurde nooit. Toen ik me één keer ziek meldde, kreeg ik te horen: “Je klinkt veel te opgewekt om ziek te zijn” en “de volgende keer graag eerlijk zijn.” Ik kreeg zorgverlof, omdat mijn dochter ook ziek was.

In 2023 ging het hek van de dam: PostNL beloofde meer efficiëntie, maar dat betekende vooral minder controle. Eerst moesten we nog track & trace-pakjes scannen en ontbrekende zendingen melden, maar nu hoefde dat ineens niet meer — en bleven klanten zich afvragen waar hun pakket bleef, want volgens de app was het allang bezorgd. Dit zou zoveel efficiénter zijn en tijd schelen, maar de afbraak gaat verder. 

Eerst had je een kleine machinepost en een grote bundel met de hand gesorteerd bij elkaar gebonden in de juiste volgorde plus een tas met alle pakketten. Nu werd alle zware post in een tas gedaan, de pakjes en handgesorteerde post door elkaar in een tas, en de machinepost apart in een tas. Dus in de stromende regen moeten we nu in drie tassen graaien in plaats van twee, en dan gek staan kijken dat het klachten regent over natte post.

Om de boel helemaal af te maken, werd logisch bezorgen geïntroduceerd. Hierdoor zouden wijken ‘efficiënter’ ingedeeld worden. Wij bezorgers kwamen er al snel achter, dat een wijk gelijkstond aan 2,5 wijk van vroeger. Daar heb ik ook wel een leuke anekdote over. Ik ging mijn nieuwe wijk fietsen, en opeens dacht ik: 'volgens mij heb ik een 1 wijk fiets en een hele scooterwijk gekregen. Een dag later hoorde ik onze scooterbezorger klagen, dus vroeg ik hem: 'Had jij toevallig vroeger deze wijk?' 'Ja,’ zei hij

Een maand nadat ‘logisch bezorgen’ was ingevoerd, werd ik boos opgebeld door mijn baas, want een klant zou een poststuk niet ontvangen hebben, terwijl het op ‘bezorgd’ stond in de app. Een week later was ik ziek, en ik kreeg hetzelfde te horen als in 2022: ‘Je klinkt wel heel erg opgewekt!’ Toch kreeg ik verlof. Wel was dit een teken dat ik weg moest. Dit is ook de druppel geweest. Ik vond het oprecht leuk werk, maar ik verdien deze behandeling niet. Ik zag hoe mijn ex behandeld wordt bij zijn baan als IT’er, en dat was een schril contrast. Hij was nooit verdacht. Hij werd niet geïntimideerd. Ik werd niet eens overgeplaatst na verhuizing.

Regelmatig kwamen er ook hele bundels van andere wijken gehad op het laatst. Die moet je allemaal stickeren en terugsturen via de brievenbus. Ik heb dus een bijdehante opmerking gekregen: 'Ja, zo kan ik ook geld verdienen!' 'Wilt u mij naar Zwolle rijden? Dan bezorg ik het eventjes,’ reageerde ik terug. ‘Oh, dat wist ik niet’ ‘Daarom vertel ik het.’

'Waar is mijn pakket', hoorde ik steeds vaker.

'Ik vind het ook rot, want ik weet door het nieuwe systeem, dat hij volgens de regels is aangekomen, maar ik kan het niet aanpassen. Dat is zodat wij niet hoeven te scannen en daardoor sneller werken. In de praktijk raken paketten zoek, en dat spijt me.'

Ik vond het juist leuk werk. Ik vond het leuk buiten te zijn, elk blaadje en kuchje en kinderstem te herkennen. Dat er bij de speeltuin allemaal kinderen kwamen bedelen om elastiekjes. Het was in beide gevallen echt het bedrijf zelf. Dat was waarom ik vanaf december 2023 ben overgestapt naar huishoudelijk werk.

Wat zij ‘efficiëntie’ noemen, was in werkelijkheid georganiseerde afbraak. En zolang we dat niet durven benoemen, blijft de mythe van de voltooide sociaaldemocratie een gecoiffeerde leugen — betaald met ons zweet en onze uitgeknepen levens. Opeens maken we ons zorgen om de rechtsstaat, zodra de middenklasse nattigheid voelt? Voor wie is deze democratie dan zogenaamd voltooid? 

Ik zie vooral een systeem dat AOW’ers, migranten, mensen met een beperking en vrouwen met kinderwagens opjaagt door de regen met drie posttassen. Als dit het ‘eindpunt van de geschiedenis’ is, dan zijn wij in precaire arbeid slechts de voetnoten — nat, moe, en over het hoofd gezien. Vervolgens vragen we af waarom mensen dit systeem wantrouwen. Een systeem dat zegt dat jij er niet toe doet, aangezien alles al voltooid zou zijn.